[ Pobierz całość w formacie PDF ]
s� o �ycie zaczepione...
- I nad czym�e pracujesz pod te czasy?
- Ba! - pomrukn�� B. smutno - gram ot czasem na skrzypcach... i przyjdx kiedy, zagram ci
wieczorem... zdaje mi si�, �em coS skomponowa�.
20
Jako� rzeczywiScie B, na skrzypcach gra� z bieg�oSci� szczególn�.
- Albo nie - przerwa� nagle - bo nie sam tu jestem. Mnie tu pa�stwo Hr. do W�och zabrali.
Zacz��em te� tak�e ma�y obraz, gdzie rybaka chc� zrobi� z dzie�mi swymi, i chc�, �eby by�
wieczór, i �eby by�o wida�, i� pracowa� dzie� ca�y, i chc�, aby rybak w r�ku trzyma� u�owion�
rzecz jedn�... muszl� pust�! I chc�, aby z t� muszl�, wyci�gaj�c r�k�, �ebra� sobie. Taki obraz
robi�, i ju� bliski, bliski swego sko�czenia.
Tu si� B. z krzes�a podniós� i zawo�a�: Menego! - ale �e nie weneckim iloczasem, lecz po
polsku me-nego przed�u�aj�c, wi�c podchwyci� ch�opiec: Jak to, panie? jak to, topisz si�,
panie... (bo me nego - topi� si� w weneckim znaczy dialekcie), jak to? - jeszcze powtórzy�
- a wszak�e dziS gondole po koSciele Rwi�tego Marka nie p�ywa�y i suchutko w kawiarni.
- Buffone - odrzek� B. - Buffone! - i wyszliSmy z kawiarni...
Na drugi dzie� wieczorem taki list mi z miasta przyniesiono:
Pa�stwo Hrab. zamiary odmienili; wkrótce mamy wyje�d�a�, jutro mo�e wieczorem; nie
wiem pewno, ale mo�e by� jutro. Wszystko te� ju� zwiedzilem (!) prócz tej wyspy d�ugiej
od po�udnia, któr� to tak z okna Twego wida�, i o której to mówisz, �e tam lord Byron konno
je�d��c opisywal Mazep�, bo nie wiem, jak wyspa si� nazywa. JeSli czasu mi zb�dzie, to
gondolk� sobie tam dop�yn�. Chcialbym te� Ci� po�egna�, wst�pi� mo�e; a nie, to na wysp�
cz�sto robisz wycieczki: czemu nie mia�byS jutro, nixli s�o�ce zapiecze, tam pop�yn��?
�egnam...
Byczkowski
NB. Pakuj�c si� chustk� te� znalazlem, któr� w pierwszych czasach emigracji w Drexnie wiel-
ki nasz lord Byron mi darowa�. To jest jedno, co mog� na pami�tk� zostawi�. �aluj�, �em nie
gra� Ci na skrzypcach...
Nixli s�o�ce zapiek�o, pop�yn��em na Lido dnia wtórego. Lido jest to d�ugie pasmo ziemi,
o które si� p�asko z jednej strony pe�ne morze rozbija; z drugiej sztuczne wybrze�e z ciosa-
nego kamienia odpiera mniej silne fale lagun. A�eby do brzegu dojS� morskiego, a zw�aszcza
tam, gdzie zwykle cudzoziemcy ogl�da� widok id�, trzeba pierwej przez ��k� przejS� zielon�,
która, kiedyS sm�tarzem mo�nych kupców �ydowskich za Rzeczypospolitej jeszcze b�d�c,
do dziS Swieci gdzieniegdzie pozacieranymi kamieniami. Po nich Scie�ka si� �amie, albo je
wymija, w trawie naprzód, a potem w nadmorskian �wirze gin�c. Tam doszed�szy, spotka�em
gondoliera; sta� nad garstk� bielizny; przy nim s�uga z policji i dwie damy Angielki z albu-
mami. B., zap�aciwszy gondoliera, powiedzia� mu, �e u�y� chce k�pieli... ale za g��boko
w fale zaszed�.
Grób jego jest na Lido.
21
CZARNE KWIATY
...Mo�na by ciekawe w tym wzgl�dzie rzeczy tu zapisa�, ale zaraz wstr�t cofa pióro i przy-
chodzi na mySl zapytanie: czy warto!... Przy poj�ciach albowiem wspó�czesnych o czytel-
nictwie i o twórczoSci piSmiennej zatracone jest prawie uczucie, kiedy pisarz stara si� unik-
n�� stylu przez uszanowanie dla rzeczy opisywanej a z siebie samej zupe�nej i zajmuj�cej,
kiedy zaS, przeciwnie, nie dopracowawszy formy, styl zaniedbuje... Kiedy chodzi po zie-
mi, okazuj�c, jak nisko zst�pi� potrafi�? - kiedy zaS równie� nisko st�pa, przeto i� wznieS�
si� wy�ej nie móg�? Te rozró�nia� odcienia, tak dla pewnych osób jednoznacz�ce, rzadki bar-
dzo czytelnik dziS potrafi, i dlatego niebezpiecznie jest w jak�kolwiek now� drog� na cal je-
den post�pi�, i dlatego najbezpieczniej jest w kó�ko jedne i te� same motywa i formy propor-
cjonowa� tylko, nic nie wznowiwszy ani dodawszy, ani na uic si� nie odwa�ywszy.
S� wszelako w ksi�dze �ywota i wiedzy ust�py takie, dla których formu� stylu nie ma, i to
w�aSnie sztuka jest niema�a odda� je i zbli�y� takimi, jakimi s�. Maj�� one pozosta� zamkni�-
tymi osobistymi nabytkami przez obaw� rubasznego krytyka, przywyk�ego do dwóch tylko
formu� na wszelki p�ód wyci�tych, jako obowi�zuj�ce malarzy pokojowych wyci�te patrony...
Pierwsz� z tych formu� jest jakiS ksi��kowy klasycyzm, o którym Grek Peryklejski ani Rzy-
mianin za Caesara czasów bynajmniej nie wiedzia�; drug� - pewne formu�y czasowe dzienni-
karskie, to jest proste techniczne wypadki z rozwini�cia druku samego powsta�e. Jedna z tych
ram wszystko obj�� jest w stanie mniej ��cznoSci� pomi�dzy ksi��k� a �ywotem, druga -
wszystko mniej istot� xróde�, z których ono wszystko p�ynie.
St�d to: niezawodnie snadniej dziS upowszechni si� udany pami�tnik Sredniowieczny, ni�
fakt spó�czesny, sumienie obowi�zuj�cy, nale�ny mu wp�yw wywrze i nale�n� zachowa po-
wag�. Jako� - czytelnicy podobni s� w tym do osoby oddalonej od przyjaciela swego, a maj�-
cej wizerunek jego na pami�tk�, która, gdy on przyjaciel z drogi wraca: Nie przeszkadzaj�e
mi , rzecze jemu, bowiem oto godzina jest, w której na portret patrze� zwyk�am, listy w�a-
Snie �e pisa� maj�c .
*
...To - pami�tam, jednego razu w Rzymie z katakomb powraca�em, gdzie cz�sto patrze� lubi-
�em na pozosta�e freski pierwo-chrzeScija�skie - rzecz, o której tu napoczyna� nie chc�, bo to
by�aby historia bardzo d�uga, o ka�dym znaku i o ka�dej linii w tych rysunkach u�ywanej -
ale tyle tylko oto wspomn�, i� to ogromne podziemne miasto z napisami i rysunkami swymi
okaza�o mi, jako przez ca�e akta dramatu tego seraficznie-krwawego nie by�a prawie jedna
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
