[ Pobierz całość w formacie PDF ]

załącznika  B do zaleceń Komisji Głównej przez Komitet 2 ICRP. Mianowicie zwraca się
tam uwagę na przypadki ekstrymalne gdy może zachodzić potrzeba bardziej szczegółowego
rozpatrzenia sytuacji i uwzględnienia Hp(0,07) dla skóry. Są to bardzo duże dawki, które
osiągają lub przekraczają wartości graniczne oraz bardzo niejednorodne pole promieniowania.
Potrzeba taka nie zawsze musi zachodzić. Zachodzi wtedy gdy zarówno dawka równoważna
promieniowania mało przenikliwego jak i dawka promieniowania przenikliwego osiąga lub
przekracza wartość graniczną lub gdy dużą dawką promieniowania mało przenikliwego
napromieniowana została duża powierzchnia ciała. W pierwszym przypadku nawet niewielka
składowa dawki efektywnej może spowodować przekroczenie limitu, a w drugim ( gdy jest to
np. całe ciało ) będzie dawać znaczącą wartość dawki efektywnej ( przy dawce równoważnej
500 mSv  dawka efektywna wyniesie 5 mSv). W sytuacjach gdy powierzchnia
 6
napromieniona dużymi dawkami jest mała ( najczęściej spotykany przypadek wybiórczego
narażenia rąk ), graniczna dawka w skórze spowoduje składową dawki efektywnej rzędu 10-1
mSv. Wynika to ze sposobu oceny tej składowej na podstawie narażenia skóry (uśrednia się
dawkę równoważną na powierzchnię całej skóry). Zasada ta jest jednoznacznie podana w
przepisach IAEA /2/.
W podanych przykładach szacowania składowej dawki efektywnej przyjęto graniczną dawkę
równoważną 500 mSv, jest to limit, a więc wartość najbardziej pesymistyczna . Jeśli dawka
równoważna w skórze będzie większa to należy zmienić technologię pracy albo zrezygnować
z jej wykonywania, bo ustalonych w przepisach limitów nie należy przekraczać.
Wymagania, metody badań, oraz charakterystyki dawkomierzy indywidualnych z
bezpośrednim odczytem do pomiaru równoważnika dawki i mocy równoważnika dawki,
promieniowania cð , gð i bð , podaje norma MiÄ™dzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej /4/
przyjęta przez Europejski Komitet Normalizacyjny CEN. Przewiduje się, że w przyszłym
roku norma ta zostanie wydana w języku polskim jako Polska Norma.
Zasady wzorcowania dawkomierzy otoczenia i indywidualnych do pomiaru
równoważnika dawki i mocy równoważnika dawki promieniowania fotonowego o energii od
8 keV do 9 MeV określone są w Polskiej Normie /5/. Norma ta określa także fantomy wodne
stosowane przy wzorcowaniu w zależności od miejsca noszenia dawkomierza.
Palce  Hp(0,07)  fantom prętowy, walec o długości 300 mm i średnicy 19 mm.
Przegub dłoni i
kostki stóp  Hp(0,07)  fantom kolumnowy, cylinder o długości 300 mm i średnicy 73 mm.
Korpus  Hp(10)  fantom płytowy, płyta 30 cm x 30 cm x 15 cm. Dla promieniowania o
małej energii dawkomierze noszone na korpusie wzorcowane są także dla HP(0,07)
Ponieważ dawkomierze podczas wzorcowania umieszcza się w powietrzu na powierzchni
fantomu /lub w wolnym powietrzu/, norma podaje, dla różnych widm promieniowania,
współczynniki przeliczeniowe z kermy w powietrzu na równoważnik dawki.
W zakończeniu należy zwrócić uwagę na niekompletne i błędne podanie w
rozporządzeniu / 1 / treści uwagi 2 tabeli I Załącznika, które może prowadzić do niewłaściwej
interpretacji zasad wyznaczania dawki efektywnej.
Błędna treść uwagi podana w rozporządzeniu :
 Do celów obliczeniowych pozycja pozostałe obejmuje następujące tkanki /narządy/ :
:...........grasicę, macicę lub inne, które mogą zostać napromienione selektywnie .
Treść podana w Dyrektywie Unii Europejskiej / 6 /, która była podstawą rozporządzenia :
 Do celów obliczeniowych pozycja pozostałe składa się z następujących tkanek i narządów :
............grasica, macica. Lista ta obejmuje narządy które mogą zostać wybiórczo
napromienione. Niektóre z wymienionych narządów są znane jako podatne na wywoływanie
nowotworów. Jeśli w przyszłości inne tkanki lub narządy zostaną zidentyfikowane jako
związane ze znacznym ryzykiem wywoływania nowotworów zostaną wtedy włączone do
tablicy z określoną wartością wT lub dodatkowo umieszczone w pozycji pozostałe. W ich
skład mogą także wchodzić tkanki lub narządy napromienione wybiórczo .
 7
5. Podsumowanie
Dawki równoważne dla skóry, kończyn i soczewek oczu wyznacza się na podstawie
wskaz
ników: Hp(0,07) i H ( 0,07).
DawkÄ™ efektywnÄ… praktycznie wyznacza siÄ™ ze wzoru: E @ð Hp(10) + E(50).
uwzględniając dla składowej narażenia zewnętrznego tylko promieniowanie przenikliwe, tzn.
przy kontroli indywidualnej mierzy siÄ™ Hp(10).
Przy zawodowym narażeniu wewnętrznym bierze się pod uwagę dawkę obciążającą w
okresie 50 lat.
Uwzględnia się tylko tkanki i narządy, dla których ICRP określiła czynniki wagowe wT.
Lista tych narządów i tkanek może zostać w przyszłości uzupełniona jeśli ICRP uzna, że
mogą być one wybiórczo napromieniane i przyczyniać się w sposób znaczący do
powstawania w organizmie nowotworów. Wtedy ulegną zmianie wartości innych czynników
wT, gdyż suma wszystkich czynników musi pozostać równa jedności.
Bibliogafia
1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie dawek
granicznych promieniowania jonizujÄ…cego.
2. International Basic Safety Standards for Protection against Ionizing Radiation and for
the Safety of Radiation Sources. Safety Series No. 115. IAEA , Vienna 1996.
3. Recommendations of ICRP. ICRP Publication 60. Pergamon Press, Oxford 1991.
4. IEC 61529 / 1988 . ( pr. EN 61529 / 2006 ). Measurements of personal dose
equivalents HP(10) and HP(0,07) for X, gamma and beta radiations. Direct reading
personal dose equivalent and/or dose equivalent rate meters.
5. PN-ISO 4037 3 / 2005 . Wzorcowanie dawkomierzy otoczenia i dawkomierzy
indywidualnych oraz określanie ich charakterystyk energetycznych i kierunkowych.
6. Council Directive 96/29 /EURATOM of 13 May 1996. [ Pobierz całość w formacie PDF ]